In de Volkskrant van 21 oktober ’11, het prachtige portret van de schaakster Judit Polgar. Onder het vallende paard Utascha met de ruiter Eric van der Vleuten de foto van een groot schaaktalent die als de zusjes Polgar gelanceerd werd. Een innemend verhaal met dit citaat bijvoorbeeld: ‘Het probleem was dat ik in 2007 en 2008 niet zozeer slecht speelde, nee, ik speelde afschuwelijk. Wat me op de been hield was de herinnering dat ik eerder na een crisis was teruggekomen. In 1999 en 2000 was het ook droevig met mijn spel gesteld.’ Hier spreekt een schaakmoeder van twee kinderen die nu vijf en zeven zijn. Haar schaak- carrière voor haar ogen zag verdrinken en toch boven water terugkeerde.
Hoe lukt dat een groot schaker? Wat zijn de gevaren van de roem en het falen? Bij het voetbal sodemieteren ze een trainer van de ene dag op de andere de laan uit. Zelfs in de paardensport kan het van Vleuten gebeuren dat de organisatie wegens te weinig resultaten het paard onder zijn kont uittrekt en zegt dat het allemaal beter moet. Ook wanneer je je hele leven goede paarden getraind hebt en altijd klaar stond voor de Heilige Zaak. Youri van Gelder heeft datzelfde luchtballonnetjesgehalte als de Tom Boonen na zijn fantastische sprintersleven en daarna het lijntje coke dat zijn neusgat per ongeluk in gestoven lijkt te zijn. Er staan namelijk allemaal stofzuigers aan de kant te blazen en dan waait er weleens wat poeder in je neus. Zo maar en vanzelf.
Neen, dan Judit Polgar. Getergd door het noodlot, overmatig met het volgende schaaktoernooi bezig en dan er patat van bakken. Wat is de oorzaak en wat kan je met dat verlies beter doen?
De sportpsycholoog maakte dit lijstje van negatieve invloeden die de prestatie als een kamikaze actie neerzet:
Vrees voor de mislukking is een verkeerde start.
Ga niet tegen je zelf in als vijandig zelfbeeld.
Een relatie gaat nooit samen in een wedstrijd.
Angstbeelden blijven de koers uitzetten en je vecht daar mentaal tegen.
Tegenover de manier van beleven als:
Iedere kans is een verdieping van mijn ervaring.
Durven verliezen maakt de winnaar in mij wakker.
Deel de winst in het kleine duel met het grote spel.
Zo, nu weer de realiteit van de dag. Gefrustreerd aan de start komen omdat het roer een schepnet vol waterplanten is. Dat brengt als actie voor de een het moment van bezinning (de winnaar) en voor de ander de grootste ergernis die de hele wedstrijd als een anker aan de boot hangt. Wat Polgar zo geschikt maakt is dat er voorbereiding en intelligentie nodig is om jezelf te beschouwen en dan een koers uit te zetten. In de creatieve wereld is daar een typering voor die uitlegt wat je intuïtie aangeeft en hoe je dat reukspoor blijft volgen. Ratio met het irrationele in één zadel. Ruiter en Paard tegelijk. Het emotionele en de sturende factor zitten allebei gekluisterd aan het beest. Ruiter en Paard tegelijk. Dat inzicht vraagt vele uren praktijk en het gevoel van almacht om een beslissend moment in te zetten. Schaken en zeilen komen dichtbij elkaar.
John Wilson
Oktober 2011